Παράρτημα Δωδεκανήσου Ρόδος, 4-3-2024
του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδ/σου
Οδός Ιπποτών- 85100 ΡΟΔΟΣ
Email: archeoldod@gmail.com
Με αφορμή το δημοσίευμα της Εφημερίδας Δημοκρατική στο φύλλο της 27ης Φεβρουαρίου 2024 με τίτλο: «Απεγκλωβίζεται από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων το έργο του υδατοδρομίου στο Μανδράκι της Ρόδου» και αναμένοντας την έκδοση της σχετικής Υπουργικής Απόφασης μετά από την εξέταση, στις 22/2/2024, της Ιεραρχικής Προσφυγής που ασκήθηκε από τον Περιφερειάρχη Ν. Αιγαίου κατά της υπ. αρ. 245445/27-07-2023 αρνητικής Απόφασης της Υπηρεσίας Νεοτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου, θα θέλαμε, ως μέλη του Παραρτήματος Δωδεκανήσου του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, να σας γνωρίσουμε τα παρακάτω:
Σύμφωνα με την υποβληθείσα πρόταση του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Νότιας Δωδεκανήσου για την έγκριση της σχετικής περιβαλλοντικής αδειοδότησης, το επίμαχο υδατοδρόμιο εγκαθίσταται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της πόλης της Ρόδου, στην περιοχή του ΝΟΡ, στο κεντρικό λιμάνι του Μανδρακίου, σε μια περιοχή που παρουσιάζει μεγάλη συγκέντρωση κηρυγμένων ιστορικών μνημείων της περιόδου της ιταλοκρατίας, και σε απόσταση μόλις διακοσίων μέτρων (200 μ.) από το κηρυγμένο ως ιστορικά διατηρητέο μνημείο του μεσαιωνικού φρουρίου του Αγ. Νικολάου. Η πρόσδεση του υδροπλάνου και ο χώρος αναμονής και ελέγχου επιβατών και αποσκευών τοποθετούνται στον βόρειο λιμενοβραχίονα του αρχαίου πολεμικού λιμένα του Μανδρακίου, στην προβλήτα που μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιούνταν από τον Ναυτικό Όμιλο Ρόδου και σε άμεση γειτνίαση με το κηρυγμένο κτίριο του ΝΟΡ, ενώ ο διάδρομος διέλευσης του υδροπλάνου, το άνοιγμα των φτερών του οποίου υπολογίζεται στα είκοσι περίπου μέτρα ((20μ.), ορίζεται σε απόσταση μόλις πενήντα μέτρων (50μ.) από το μεσαιωνικό οχυρό του Αγ. Νικολάου, μνημείο που βρίσκεται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού της μεσαιωνικής πόλης και εντός της χωρικής κήρυξης της UNESCO και στο οποίο εκτελούνται έργα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Με δεδομένο ότι η επιστημονική μας ιδιότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προστασία των μνημείων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, θεωρούμε καθήκον να επισημάνουμε τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουν τα μνημεία της περιοχής από την χωροθέτηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας στην περιοχή του ΝΟΡ. Χωρίς να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι το υδροπλάνο, γενικά ως μέσο συγκοινωνίας, είναι ικανό να συμβάλει θετικά στη σύνδεση της Ρόδου με τα άλλα νησιά του δωδεκανησιακού συμπλέγματος στο πλαίσιο προγραμματισμένων πτήσεων και διακομιδής περιστατικών πρώτων βοηθειών ή οποιασδήποτε άλλης έκτακτης ανάγκης, εντούτοις, προβληματιζόμαστε για την εγκατάστασή του σε μια περιοχή εξαιρετικά βεβαρυμμένη, στην καρδιά της πόλης, την στιγμή μάλιστα που αντίστοιχη πρόβλεψη για την χωροθέτηση και λειτουργία υδατοδρομίου έχει εγκριθεί, με την σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Πολιτισμού, σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων (2χλμ) και όχι 66 χλμ., όπως προφανώς από παραδρομή αναφέρθηκε στο δημοσίευμα της Δημοκρατικής της 27ης Φεβρουαρίου, στη Νέα Μαρίνα της Ρόδου.
Το επιχείρημα ότι η λειτουργία του υδατοδρομίου στο κέντρο της πόλης θα ενισχύσει περαιτέρω την οικονομία, τον τουρισμό, και κατ’ επέκταση την επισκεψιμότητα των μνημείων και των μουσείων της, θεωρούμε ότι στερείται ισχυρής βάσης, καθώς ένας απλός υπολογισμός του αριθμού των επιβατών των δεκατριών (13) ημερήσιων πτήσεων που προβλέπεται να εκτελούνται από το υδροπλάνο, οδηγεί σ’ έναν αριθμό της τάξης των 250 περίπου επιβατών ημερησίως. Ένας αριθμός ομολογουμένως ασήμαντος μπροστά στις χιλιάδες των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων και των πτήσεων charters που υποδέχεται καθημερινά το νησί, και επομένως αδύναμος να προσδώσει το επικαλούμενο θετικό πρόσημο στην συγκεκριμένη παρέμβαση. Αντίθετα, θεωρούμε ότι το όποιο όφελος προκύψει για την τοπική οικονομία και την επιχειρηματική δραστηριότητα της πόλης, θα είναι αντιστρόφως ανάλογο σε σχέση με τους κινδύνους και τις φθορές από τους κραδασμούς, τις ριπές των ανέμων, τα κύματα, την ρύπανση, την αισθητική και την ηχητική όχληση που θα προκληθούν στο μεσαιωνικό φρούριο του Αγ. Νικολάου, αλλά και στα υπόλοιπα μνημεία της ήδη κορεσμένης, από τουριστικές δραστηριότητες, παραλιακής ζώνης. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με την αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΒΔΜΑ/ΤΑΧΜΑΕ/66965/41208/2193/824/13-03-2024 (ΑΔΑ: ΒΙΞΠΓ-ΜΞΡ) Υπουργική Απόφαση έγκρισης της Αναθεωρημένης Πολεοδομικής Μελέτης για την Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου (Α΄φάση), προβλέπεται η σταδιακή αποσυμφόρηση του λιμένα Μανδρακίου, γεγονός που δεν συνάδει με την προτεινόμενη χωροθέτηση, η οποία αναπόφευκτα θα προκαλέσει επιπρόσθετη συμφόρηση στον ήδη κορεσμένο χώρο.
Σε μια εποχή που ο προβληματισμός της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας σε θέματα προστασίας και διαχείρισης μνημείων επικεντρώνεται στη διαφύλαξη του πολιτιστικού αποθέματος των ιστορικών πόλεων, στον έλεγχο των τουριστικών ροών και στην εξεύρεση λύσεων, ικανών να αποσυμφορίσουν μνημεία και οικιστικά σύνολα από επιβαρυντικούς παράγοντες, μετρήσιμους στους περιοδικούς ελέγχους για τα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO, θεωρούμε ότι ο απεγκλωβισμός από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων του έργου για το υδατοδρόμιο στο Μανδράκι της Ρόδου, μάλλον προβληματισμό, παρά ανακούφιση, θα πρέπει να προκαλέσει.
Η επιχειρούμενη σύνδεση του έργου με αναπτυξιακά οφέλη, στο πλαίσιο μιας ρομαντικής αναβίωσης των πτήσεων της περιόδου της ιταλοκρατίας, σε συνδυασμό με την στοχευμένη επιλογή της θέσης, σε σημείο καθ’ όλα κρίσιμο για το πολιτιστικό απόθεμα της πόλης, πιστεύουμε ότι δεν συνάδουν με το σύγχρονο καθεστώς προστασίας μνημείων και ιστορικών τόπων και αναμένεται να δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα από αυτά που επικαλούνται ότι προτίθενται να επιλύσουν. Η προβλεπόμενη υλοποίηση του έργου στην περιοχή του ΝΟΡ είναι αναμφίβολο ότι θα έχει δυσμενείς συνέπειες για τα ιστορικά μνημεία της περιοχής, η ακεραιότητα και η αυθεντικότητα των οποίων θα τεθούν σε βέβαιο κίνδυνο, ενώ παράλληλα δεν θα αποτραπεί, παρά τις αρχικές δεσμεύσεις, και η γενικότερη αλλοίωση της φυσιογνωμίας της παραλιακής ζώνης της πόλης, η λειτουργία της οποίας θα επιβαρυνθεί σημαντικά από επιπρόσθετες δραστηριότητες που θα επιβάλει η ασφαλής λειτουργία του έργου. Η ήδη προβληματική κατάσταση του δημόσιου χώρου κρίνουμε ότι θα επιδεινωθεί περαιτέρω, με συρρίκνωση της κοινόχρηστης χρήσης και επιβολή περιοριστικών μέτρων προσέγγισής του από πολίτες και επισκέπτες.
Τα παραπάνω εκφράζουν τις απόψεις των μελών του Τοπικού Παραρτήματος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.-
Σύμφωνα με την υποβληθείσα πρόταση του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Νότιας Δωδεκανήσου για την έγκριση της σχετικής περιβαλλοντικής αδειοδότησης, το επίμαχο υδατοδρόμιο εγκαθίσταται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της πόλης της Ρόδου, στην περιοχή του ΝΟΡ, στο κεντρικό λιμάνι του Μανδρακίου, σε μια περιοχή που παρουσιάζει μεγάλη συγκέντρωση κηρυγμένων ιστορικών μνημείων της περιόδου της ιταλοκρατίας, και σε απόσταση μόλις διακοσίων μέτρων (200 μ.) από το κηρυγμένο ως ιστορικά διατηρητέο μνημείο του μεσαιωνικού φρουρίου του Αγ. Νικολάου. Η πρόσδεση του υδροπλάνου και ο χώρος αναμονής και ελέγχου επιβατών και αποσκευών τοποθετούνται στον βόρειο λιμενοβραχίονα του αρχαίου πολεμικού λιμένα του Μανδρακίου, στην προβλήτα που μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιούνταν από τον Ναυτικό Όμιλο Ρόδου και σε άμεση γειτνίαση με το κηρυγμένο κτίριο του ΝΟΡ, ενώ ο διάδρομος διέλευσης του υδροπλάνου, το άνοιγμα των φτερών του οποίου υπολογίζεται στα είκοσι περίπου μέτρα ((20μ.), ορίζεται σε απόσταση μόλις πενήντα μέτρων (50μ.) από το μεσαιωνικό οχυρό του Αγ. Νικολάου, μνημείο που βρίσκεται εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού της μεσαιωνικής πόλης και εντός της χωρικής κήρυξης της UNESCO και στο οποίο εκτελούνται έργα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Με δεδομένο ότι η επιστημονική μας ιδιότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προστασία των μνημείων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, θεωρούμε καθήκον να επισημάνουμε τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουν τα μνημεία της περιοχής από την χωροθέτηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας στην περιοχή του ΝΟΡ. Χωρίς να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι το υδροπλάνο, γενικά ως μέσο συγκοινωνίας, είναι ικανό να συμβάλει θετικά στη σύνδεση της Ρόδου με τα άλλα νησιά του δωδεκανησιακού συμπλέγματος στο πλαίσιο προγραμματισμένων πτήσεων και διακομιδής περιστατικών πρώτων βοηθειών ή οποιασδήποτε άλλης έκτακτης ανάγκης, εντούτοις, προβληματιζόμαστε για την εγκατάστασή του σε μια περιοχή εξαιρετικά βεβαρυμμένη, στην καρδιά της πόλης, την στιγμή μάλιστα που αντίστοιχη πρόβλεψη για την χωροθέτηση και λειτουργία υδατοδρομίου έχει εγκριθεί, με την σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Πολιτισμού, σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων (2χλμ) και όχι 66 χλμ., όπως προφανώς από παραδρομή αναφέρθηκε στο δημοσίευμα της Δημοκρατικής της 27ης Φεβρουαρίου, στη Νέα Μαρίνα της Ρόδου.
Το επιχείρημα ότι η λειτουργία του υδατοδρομίου στο κέντρο της πόλης θα ενισχύσει περαιτέρω την οικονομία, τον τουρισμό, και κατ’ επέκταση την επισκεψιμότητα των μνημείων και των μουσείων της, θεωρούμε ότι στερείται ισχυρής βάσης, καθώς ένας απλός υπολογισμός του αριθμού των επιβατών των δεκατριών (13) ημερήσιων πτήσεων που προβλέπεται να εκτελούνται από το υδροπλάνο, οδηγεί σ’ έναν αριθμό της τάξης των 250 περίπου επιβατών ημερησίως. Ένας αριθμός ομολογουμένως ασήμαντος μπροστά στις χιλιάδες των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων και των πτήσεων charters που υποδέχεται καθημερινά το νησί, και επομένως αδύναμος να προσδώσει το επικαλούμενο θετικό πρόσημο στην συγκεκριμένη παρέμβαση. Αντίθετα, θεωρούμε ότι το όποιο όφελος προκύψει για την τοπική οικονομία και την επιχειρηματική δραστηριότητα της πόλης, θα είναι αντιστρόφως ανάλογο σε σχέση με τους κινδύνους και τις φθορές από τους κραδασμούς, τις ριπές των ανέμων, τα κύματα, την ρύπανση, την αισθητική και την ηχητική όχληση που θα προκληθούν στο μεσαιωνικό φρούριο του Αγ. Νικολάου, αλλά και στα υπόλοιπα μνημεία της ήδη κορεσμένης, από τουριστικές δραστηριότητες, παραλιακής ζώνης. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με την αρ. πρωτ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΒΔΜΑ/ΤΑΧΜΑΕ/66965/41208/2193/824/13-03-2024 (ΑΔΑ: ΒΙΞΠΓ-ΜΞΡ) Υπουργική Απόφαση έγκρισης της Αναθεωρημένης Πολεοδομικής Μελέτης για την Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου (Α΄φάση), προβλέπεται η σταδιακή αποσυμφόρηση του λιμένα Μανδρακίου, γεγονός που δεν συνάδει με την προτεινόμενη χωροθέτηση, η οποία αναπόφευκτα θα προκαλέσει επιπρόσθετη συμφόρηση στον ήδη κορεσμένο χώρο.
Σε μια εποχή που ο προβληματισμός της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας σε θέματα προστασίας και διαχείρισης μνημείων επικεντρώνεται στη διαφύλαξη του πολιτιστικού αποθέματος των ιστορικών πόλεων, στον έλεγχο των τουριστικών ροών και στην εξεύρεση λύσεων, ικανών να αποσυμφορίσουν μνημεία και οικιστικά σύνολα από επιβαρυντικούς παράγοντες, μετρήσιμους στους περιοδικούς ελέγχους για τα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO, θεωρούμε ότι ο απεγκλωβισμός από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων του έργου για το υδατοδρόμιο στο Μανδράκι της Ρόδου, μάλλον προβληματισμό, παρά ανακούφιση, θα πρέπει να προκαλέσει.
Η επιχειρούμενη σύνδεση του έργου με αναπτυξιακά οφέλη, στο πλαίσιο μιας ρομαντικής αναβίωσης των πτήσεων της περιόδου της ιταλοκρατίας, σε συνδυασμό με την στοχευμένη επιλογή της θέσης, σε σημείο καθ’ όλα κρίσιμο για το πολιτιστικό απόθεμα της πόλης, πιστεύουμε ότι δεν συνάδουν με το σύγχρονο καθεστώς προστασίας μνημείων και ιστορικών τόπων και αναμένεται να δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα από αυτά που επικαλούνται ότι προτίθενται να επιλύσουν. Η προβλεπόμενη υλοποίηση του έργου στην περιοχή του ΝΟΡ είναι αναμφίβολο ότι θα έχει δυσμενείς συνέπειες για τα ιστορικά μνημεία της περιοχής, η ακεραιότητα και η αυθεντικότητα των οποίων θα τεθούν σε βέβαιο κίνδυνο, ενώ παράλληλα δεν θα αποτραπεί, παρά τις αρχικές δεσμεύσεις, και η γενικότερη αλλοίωση της φυσιογνωμίας της παραλιακής ζώνης της πόλης, η λειτουργία της οποίας θα επιβαρυνθεί σημαντικά από επιπρόσθετες δραστηριότητες που θα επιβάλει η ασφαλής λειτουργία του έργου. Η ήδη προβληματική κατάσταση του δημόσιου χώρου κρίνουμε ότι θα επιδεινωθεί περαιτέρω, με συρρίκνωση της κοινόχρηστης χρήσης και επιβολή περιοριστικών μέτρων προσέγγισής του από πολίτες και επισκέπτες.
Τα παραπάνω εκφράζουν τις απόψεις των μελών του Τοπικού Παραρτήματος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.-
Το Προεδρείο του Τοπικού Παραρτήματος Δωδεκανήσου
του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
Η πρόεδρος Η γραμματέας Το μέλος
Ψαρρή Παναγιώτα Ψαρολογάκη Αναστασία Χριστοδουλίδης Νίκος